'Marx İstanbul’da' bir kez daha sahnede

Tiyatroevi'nin, Howard Zinn'in 1999 yılında yazdığı Marx in Soho adlı oyunundan, Semih Çelenk'in uyarlayıp yönettiği Marx İstanbul'da oyunu, 24 Mayıs’ta Akla Kara Tiyatrosu'nda, 30 Mayıs Almanya'da, Berlin Tiyatrom'da ve 14 Haziran'da Ankara Sanat Tiyatrosu'nda sahnelenecek.

Çağımıza yön veren en önemli düşünürlerden biri olan Karl Marks'ın hayatı ve düşünceleri, bir zaman yolculuğundan geçerek sahneye taşınıyor. Oyunda, öldükten sonra hakkında yapılan spekülasyonlardan, fikirlerinin yanlış anlaşılmasından şikâyetçi olan Karl Marks, öte dünyadan gelip bu yanlış anlamaları ve spekülasyonları düzeltmek istiyor.

Tiyatroevi, Howard Zinn'in 1999 yılında yazdığı Marx in Soho adlı oyunundan Semih Çelenk'in uyarlayıp yönettiği Marx İstanbul'da oyununu, Karl Marks'ın 201'inci doğum yıldönümünde 5 Mayıs'ta sahnelemişti.

2009 yılında yitirdiğimiz Amerikalı Marksist tarihçi Howard Zinn, Marks hakkındaki spekülasyonları ve yanlış anlamaları düzeltmek için bir kurgu yapar. Marks, ölmeden önce yaşadığı yere, Londra Soho'ya gelmek ister, fakat öte dünya bürokrasisi yüzünden New York Soho'ya yollanır ve o da Amerika üzerinden günümüz dünyasının, ekonomi-politik eleştirisini yapar. Oyunun yönetmeni Semih Çelenk ise, Marks'ı İstanbul’a getiriyor.

Çelenk, öte dünya bürokrasisinin Marx'ın dilekçesini yanlış anlayarak, onu Beyoğlu'ndaki Soho adlı bir eğlence kulübüne göndermesini, uyarlamasının çıkış noktası olarak aldığını söyleyerek, "Marks bugünün Türkiye'sinden ekonomi politiğe, işsizliğe, yoksulluğa, küreselleşmeye bakıyor. Kendi ağzından kendi güncellemesini İstanbul'da, İstiklal Caddesi'nde kalabalığa oynayarak yapıyor" diyor.

Oyunda Karl Marx rolünü üstlenen Hamit Demir de, Marks gibi tarihsel bir kişiliği hem kendi gerçekliğiyle, hem de bir fantastik hikâyenin kahramanı olarak Türkiye'de canlandırmanın birçok zorluğu bir arada barındırdığını belirterek, "Bu rol, sadece tarihsel bir kişilik olsaydı, oynaması daha kolay olurdu hiç kuşkusuz. Ama hem kendi gerçekliğinde ve hem de bir fantastik hikâye içinde varsayımsal bir rol kişisi olarak düşünüyoruz. Bu zor bir iş. Üstelik bunu, bir de parodiye kaçmadan, ciddi bir mizah içinde başarabilmek gerekiyor" diyor.

Marx İstanbul'da, 24 Mayıs'ta Akla Kara Tiyatrosu'nda, 30 Mayıs Almanya'da Berlin Tiyatrom'da ve 14 Haziran'da Ankara Sanat Tiyatrosu'nda sahnelenecek.

Cem [Öykü]

Kapılara dışarıdan çıkıyorum. Dışarıdan nasıl mı çıkılır? Farz ederek. Halk diliyle söylersek; aklını beş karış havada tutarak.

Küçük bir ilde üniversite öğrencisi olduğunu düşün, kafanın içi her gün bu küçük ilde dolup taşıyor bir de. Sen böyle bir yerde büyük düşünceli küçük bir detaysın ki kendini hep böyle tamamlıyorsun. Sana kalsa bütün hayvanları koruyacak, bütün ihtiyaç sahiplerini doyuracak, bencil olan herkese tek tek iyiliği öğreteceksin, sevginin kudretinden bahsedeceksin ki herkes seni duyup sonsuz aşkına sarılacak. Hüzün görmek yerine yorgun bir ömür istiyorsun kendine. Buraya gelirken de bunu düşünüyordun sonuçta. Bir kıvılcıma özlem duyuyorsun şimdi. Fakat yine de heveslerle dolusun. En güzel şiiri okumak gibi. Oysa sen hep aynı şeyi istiyorsun. Yapamadığın o kadar çok şey var ki, hepsini yapabilmek adına aynı şeyi istiyorsun. Yeni bir şehre gitmek... Gittiğin yerde doyum noktasına ulaşacağına inanıyorsun. Onca hüzün içinde Polyanna hayallerini başaracağını düşünüyorsun. Fakat unutuyorsun; sen zaten sürekli gidiyorsun. Bu kaçıncı şehir? Düşünceleri ile şehirleri taşıran sensin. Küçük halinle sığamayan sensin. Eksiksin. Kendini kendi ile tamamlayan hangi insan bir diğerine umut olmuştur ki? Sen de dahil, hanginiz?

Kafanın içini o kadar yoruyorsun ki bu saatlerde, günlük rutinini yapmak için hazırlanıyorsun.

Yürüyüş yapıyorsun, her akşam saat 9 civarında. Yürümek değil de izlemek keyif veriyor. Yürürken kendi düşüncelerine bir kez daha boğulursun, izlerken ise onların hakkında derince dalıp gidersin. Sokak sokak var olan her şeyi izliyorsun. Arkasındaki hikâyeleri hayal ediyor ve her bir kaldırım taşına bir hikâye kuruyorsun. Bastığın taşları görmeden. Birikmiş taş yığınlarını gruplara ayırıyorsun, kimse yalnız kalmamalı. Belki de senin bu adil ayırmanda büyük bir haksızlık vardır. Birilerini yalnız bırakmışsındır. Hayır, bu sana ait değil, Tanrı’ya özgü bir hata. Sen yoluna devam ediyorsun. Gelişigüzel geçerken bir kafenin önünden, tanıdık bir ses mırıldanıyor yüksek kelimelerle mikrofona. Bilmiş bilmiş bahsediyor bir şeylerden. Heyecanlandırıyor bu ses seni. Sese yöneldikçe buğulu camlar ve camlara içeriden asılmış perdeler görüyorsun. Net göremiyorsun sesi. Sanki yasak gibi. Onu bir sebepten ötürü sadece içeridekiler görebiliyor. Belki Tanrı küçük oyunlarını oynuyor yine, belki hiç anlaşamayacak ve birbirinizin çirkin yüzünü göreceksiniz. Tanrı sever küçük zarları. Bir siluet, oturuyor sanki. Anımsadığın bu görüntü, kendini sesi ile hatırlatıyor sana. Saatlerce sohbet ettiğin bir ses gibi. Tanrım? Sen mi geldin? Kokusunu bilmediğin için ne kadar da şanslısın, sesi daha iyi duymak için gözlerini kapatıp dinliyorsun. Gözlerinle de duyarsın, varlığın ötesinde hayallerinde var edersin tüm bu hisleri sana vereni. Ve bu daha gerçekçidir masum bakışlı bir kaçaktan. Evet, şanslısın ki kokusunu bilmiyorsun. Biliyor olsaydın ona yakınlaşman gerekirdi buğulu ve kapalı camların arkasından. Tanıyabilmen için. Ne kadar yakınlaşman gerekirse gereksin, sen yakınında olabilir miydin peki, en iyi ihtimalin karşısında? Aynı hislerle sana bakan bir arkadaşın duruyor karşında. Onaylıyor gözleri ile seni. Arkadaşına bakıyorsun durumu anlamlandırmak adına. Eliyle çağırıyor seni. Sana mücevher dolu bir kutu verircesine heyecanlı. Esmer parmakları açılıp kapanıyor. Gidiyorsun. Mekânın arka tarafındaki küçük bir pencere. Unutulmuş bir pencere. Buğulu değil. Perde dışarıdan asılmış pencereye. Perdeyi iki parmağıyla aralıyor arkadaşın, içerideki ışık yüzüne yansıyor. Tozlu bir dürbünden bakar gibi görebiliyorsun onun sırtını. Bu yalnız kalmış sırt, seni heyecanlandırıyor. O siluetin sırtını tanıyorsun artık. Geniş omuzlu bir ceket giyinmiş. Omuzlarındaki dünya yükünü gizlemeye çalışır gibi omzu olan bir ceket. Düşün ki bir sırt sana, orada mecburen durduğunu düşündürüyor.

"Elinde cennetin kayıp haritası," diyor ve diyor. "Kimse görmüyor, kimse duymuyor."

"Bırak düşsün omuzların, bu kadar da dik durmak zorunda değilsin, haykıra haykıra yaşa bu yükü. Kelimelerindeki ve sesindeki sızıda gizleme artık,” demek istiyorsun. Duymayacak diye bunu, iç geçirerek, vazgeçiyorsun söylemekten.